گبه سبک و نوعی از زیرانداز اصیل و ایرانی است که همانند فرش، دارای نقش و نگاری زیبا و بسیار چشم نواز است و از بافت های رایج روستایی و عشایری محسوب می شود.
جنس گبه از پشم گوسفند و یا بز بوده، پود بیشتری در بافت آن به کار رفته و این موضوع سبب نرمی و لطافت گبه شده است. از ویژگی ها و شاخصه های اصلی و مهم گبه ها، پرزهای بلند، نرمی خاص و پود بیشتر است.
عواملی نظیر گره محکم، دار محکم، چله کشی عالی و شانه مناسب در کیفیت و مرغوبیت گبه بافته شده تاثیر مستقیم دارند.
شاید برای شما این سوال پیش آید که با توجه به شباهت زیاد گبه با قالیچه، چرا گبه ها را همان قالیچه صدا نمی زنند؟ علت این موضوع، ضخامت بیشتر گبه و نوع کارایی آن است. همان طور که می دانید، گبه ضخیم تر از قالیچه است. از نظر کاربرد نیز گبه ها را علاوه بر استفاده به عنوان زیرانداز، در مواردی برای حفظ گرما و محافظت در برابر سرما نیز استفاده می کنند.
البته عنایت داشته باشید که در فرآیند بافت گبه هر چه از نخ های نازک تر و لطیف تر استفاده شود، گبه بافته شده مرغوب تر خواهد بود.
بدون شک از تاریخچه و پیدایش دقیق گبه اطلاعات دقیقی در دسترس نیست اما به نظر می رسد گبه های اولیه در زمان انسان های اولیه نیز وجود داشتند، البته نه از سبک و جنس امروزی، بلکه گبه های اولیه از جنس پشم و پوست حیوانات گوناگون بود.
جالب است بدانید که کلمه "گبه" کاملا یک کلمه ایرانی است و معنای لغوی آن "خام" و "زمخت" است، همچنین گبه را پیش تر در زمان های قدیم با نام قالیچه خرسک نیز می شناختند.
شایان ذکر است که گبه بافی بیش تر در مناطق جنوب غربی کشور عزیزمان ایران توسط عشایر قشقایی به چشم می خورد اما شهرستان کهکیلویه و بویر احمد، برازجان، بوشهر، ده شیخ، دوگنبدان و چشمه بلقیس از مهم ترین مراکز تولید گبه در کشور عزیزمان ایران به شمار می آیند.
همان طور که در ابتدای مقاله به یکی از تفاوت های گبه با قالیچه اشاره کردیم، ضخامت گبه بیشتر از قالیچه است. کاربرد آن نیز متفاوت است. گبه دارای پرز های بلندتری است و حتی در مواردی بلندی آن به یک سانتی متر نیز می رسد. جالب است بدانید که نرمی بیش از حد و دوست داشتنی گبه ها، به دلیل شمار بالای پود بیشتری است که در فرآیند بافت آن به کار می رود.
بافت گبه ها به صورت رایج و متداول به حالت فارسی باف، بر روی دارهای زمینی صورت می پذیرد، البته در مناطقی از کشور شاهد این هستیم که گبه ها به حالت ترکی باف آماده می شوند.
شایان ذکر است که در بافت گبه معمولا از موی بز با مخلوطی از پشم خود رنگ استفاده می شود. برای بافت گبه، در گام نخست پشم ها را شست و شو می دهند سپس آن ها را می ریسند و در نهایت پشم ها تابیده شده و آماده برای بافت می شوند تا به یک گبه زیبای اصیل ایرانی تبدیل شوند.
گبه ها طرح واحد و مشخصی ندارند اما یک سری از طرح های گبه بسیار معروف شده اند و توانسته اند طرفدارن خاص خود را پیدا کنند. اصولا در زمان های قدیم، طرح ذهنی و ایده ای که در ذهن فرد گبه باف بود، نقشه اصلی و طرح اصلی گبه را تشکیل می داد، حتی با تحقیقی که در رابطه با طرح های گبه در طول سال ها صورت گرفت مشخص شد که ناحیه جغرافیایی تاثیر زیادی در شکل گیری طرح ها دارد.
طرح شیر گبه، یکی از متداول ترین و رایج ترین طرح های مشترک میان گبه بافان سرار کشور است. طرح هایی نظیر طرح خشتی، طرح حوض گبه، طرح ایلاتی و طرح گل گبه از برجسته ترین و معروف ترین طرح های بافت گبه است.
از آن جایی که همه چیز در طول زمان تغییر پذیرند و هیچ چیزی ثابت نیست، گبه نیز از این قاعده مستثنی نیست. گبه بافی نیز از گذشته تا به حال، دچار تغییرات شده است. در زمان های گذشته و قدیم، گبه های تولیدی، همگی خود رنگ بودند. منظور از خود رنگ بودن این است که پشم گوسفند استفاده شده در فرآیند بافت گبه، بدون هرگونه تغییر رنگی استفاده می شد. معمولا پشم های استفاده شده در قدیم رنگ های طبیعی سفید، خاکستری و سیاه را شامل می شد.
هر چه زمان جلوتر می رفت، استفاده از رنگ های دیگر مانند رنگ های گیاهی سبب شد تا گبه های جدید، رنگین تر، جذاب تر و متنوع تر شوند.
امروزه با پیشرفت بیشتر صنایع شیمایی، شاهد استفاده از رنگ های شیمیایی در گبه بافی هستیم و پشم های مورد نیاز برای بافتن گبه را با استفاده از رنگ های شیمیایی رنگارنگ می کنند.
نیاورون در این قسمت از مقاله قصد دارد تا نکاتی در رابطه با نگهداری صحیح گبه را برای شما بازگو نماید :
- اگر از گبه استفاده نمی کنید، به جای تا کردن و شکستن آن، حتما سعی کنید که گبه را همانند فرش ها، به حالت لول در آورید.
- برای تمیز کردن و نظافت گبه ها، از شامپو فرش استفاده کنید تا آسیبی به تار و پود آن وارد نشود و گبه با رنگ پریدگی رو به رو نشود.
- مراقب تابش مستقیم نور خورشید بر روی گبه باشید. گبه شما اگر از الیاف رنگ طبیعی بافته شده باشد، در مقابل تابش نور خورشید مقاوم بوده و مشکلی در رنگ آن به وجود نمی آید اما در نقطه مقابل اگر الیاف به کار رفته در گبه از رنگ های شیمیایی نا مرغوب تهیه شده باشند، خیلی زود در مقابل تابش مستقیم نور خورشید دچار رنگ پریدگی می شود.
- در هنگام نظافت گبه و یا گلیم، ریشه های آن را به خوبی تمیز کنید چرا که ریشه های گبه و گلیم اگر دچار مشکلاتی نظیر پارگی، کچلی و پوسیدگی شوند علاوه بر کاسته شدن از زیبایی آن ها، از نظر قیمتی نیز افت شدیدی می کنند.
فروشگاه اینترنتی نیاورون مفتخر است اعلام دارد که توانسته است مدل ها، طرح ها و انواع گبه های دست باف و گبه های ماشینی موجود در بازار سرزمین پهناورمان ایران را دسته بندی کرده و برای خرید شما عزیزان آماده نماید.
شما می توانید با مراجعه به فروشگاه اینترنتی نیاورون، علاوه بر تماشای انواع مدل های گبه، از اطلاعات تکمیلی آن ها آگاه شوید، مدل های متفاوت را با یکدیگر مقایسه نمایید و خریدی مطمئن و آسان را تجربه نمایید.